SANKTUARIUM MĘKI PAŃSKIEJ I MATKI BOŻEJ
Obiekt kultu: Relikwie Krzyża Świętego,
Cudowny Obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej
Początek kultu: 1679 rok
Konsekracja kościoła: XVII w. i 1776 rok
Główne uroczystości: Wielki Odpust Kalwaryjski (11-15 sierpnia)
Uroczystość Podwyższenia Krzyża Świętego (14 września)
NIEZWYKŁE SPOTKANIE
„Poszliśmy kiedyś na przechadzkę w stronę kaplicy św. Marii Magdaleny. Tam wśród lasu, siedząc na leżącym drzewie, rozmawialiśmy o kwestiach, w których on bez wątpienia był dobrze zorientowany. Mimo to jednak, wolał słuchać, niż dominować w rozprawie. A czynił to mile i wdzięcznie okazując swoje zainteresowanie” – to niezwykłe świadectwo o Ojcu Wenantym Katarzyńcu odnajdujemy we wspomnieniach św. Maksymiliana Kolbego. Właśnie tutaj, w Kalwarii Pacławskiej spotkali się w czasie wakacji 1912 roku, jako młodzi klerycy franciszkańscy (Wenanty, l. 23, Maksymilian, l. 18).
MIEJSCE WYBRANE
Kiedy Andrzej Maksymilian Fredro (1620-1679) sprowadził franciszkanów w 1668 r. do założonej w swoich dobrach Kalwarii, w najśmielszych swoich przypuszczeniach nie sądził, że po 350 latach to miejsce stanie się w Rzeczypospolitej jednym z większych i znaczniejszych ośrodków kultu Męki Pańskiej i Matki Bożej Kalwaryjskiej oraz centrum kultu Czcigodnego Sługi Bożego Ojca Wenantego Katarzyńca.
Kalwaria Pacławska na Podkarpaciu, w archidiecezji przemyskiej przyciąga rok rocznie dziesiątki tysięcy pielgrzymów i turystów, aby tutaj mogli zatopić się nie tylko w ciszy kalwaryjskiego sanktuarium, ale przede wszystkim przeżyć tajemnice Męki i Śmierci Jezusa Chrystusa i pokłonić się Matce Bożej Kalwaryjskiej, przed którą dawniej, jeszcze w Kamieńcu Podolskim, gdzie do 1672 r. znajdował się Cudowny Wizerunek, modlili się m.in. hetmani Żółkiewski, Czarnecki, książę Wiśniowiecki-Jarema, król Jan Kazimierz i Jan III Sobieski.
POCZĄTKI JEROZOLIMY WSCHODU
Na okolicznych wzniesieniach wytycza Fredro w 1665 r. stacje Męki Pańskiej symbolizujące Drogę Krzyżową Chrystusa w Jerozolimie. Na pamiątkę wzgórza, na którym dokonała się ofiara Zbawiciela, nazywa ją Kalwarią. Na jego też prośbę papież Klemens X w 1671 r. nadaje Kalwarii przywileje jerozolimskie i odpusty Ziemi Świętej, które z kolei są potwierdzane w XVIII, XIX i XX wieku przez kolejnych papieży, a obecny papież Franciszek udziela swojego apostolskiego błogosławieństwa i nadaje kalwaryjskiemu sanktuarium w 2018 r. specjalne odpusty Roku Jubileuszowego. Ze względu na swoje urokliwe i niespotykane gdzie indziej położenie Kalwaria Pacławska nosi zaszczytne tytuły Jerozolimy Wschodu i Jasnej Góry Podkarpacia.
Pierwsze „dróżki” kalwaryjskie odbyły się tutaj 3 maja 1668 r. Z biegiem czasu fredrowski, drewniany kościół i klasztor oraz prowizoryczne krzyże i kapliczki na dróżkach kalwaryjskich, zaczęły ulegać zniszczeniu. Uratowała je ofiarność Józefa Szczepana Dwernickiego z Wielkiej Tarnawy, który osiadł w Kalwarii przed 1770 r. i mieszkał tu prowadząc surowy tryb życia jako tercjarz franciszkański aż do śmierci w 1784 r. Fundusze potrzebne do wzniesienia nowego, murowanego kościoła i klasztoru uzyskał ze sprzedaży swojego rodowego majątku. Budowa nowej świątyni trwała pięć lat (1770-1775). Jego uroczystej konsekracji dokonał 29 września 1776 r. biskup kamieniecki obrządku ormiańskiego Jakub Walerian Tumanowicz. Józef Szczepan Dwerniki jest nie tylko odnowicielem Kalwarii Pacławskiej, ale uważa się go za drugiego założyciela i fundatora tego słynnego, pielgrzymkowego miejsca na Podkarpaciu.
MARYJA ZAWSZE POD KRZYŻEM SYNA
Prawie równocześnie z kultem Męki Pańskiej zaczął rozwijać się kult Matki Bożej. Dzięki sprowadzonemu tutaj w 1679 r. z Kamieńca Podolskiego słynącemu łaskami obrazowi Matki Bożej, Kalwaria Pacławska stała się także sanktuarium maryjnym. W południowym skrzydle transeptu kościoła znajduje się słynący łaskami cudowny obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej, najcenniejszy skarb kalwaryjskiego sanktuarium. Wizerunek przedstawia Najświętszą Maryję Pannę w pełnej chwale, jako królową niebios, z koroną na głowie i berłem w prawej ręce. Jej królewską godność podkreślają również kolory szat: purpurowa suknia i szmaragdowy płaszcz. Jej piękna twarz, o subtelnych rysach i wielkich, przepełnionych refleksją oczach, zdradza rękę wytrawnego artysty. Interesującym szczegółem oblicza Maryi jest odsłonięte prawe ucho. Dlatego też przybywający tutaj tak licznie pielgrzymi nadali Jej piękny tytuł Matki Bożej Cierpliwie Słuchającej. Siedzące na kolanach Maryi Dzieciątko Jezus prawą ręką błogosławi, w lewej zaś trzyma jabłko – symbol władzy królewskiej. 15 sierpnia 1882 r., za zgodą kapituły watykańskiej, biskup Łukasz Ostoja Solecki, ordynariusz przemyski dokonał koronacji słynącego łaskami obrazu Matki Bożej Kalwaryjskiej przy udziale ok. 100 tys. rzeszy pielgrzymów.
W 1932 r. kościół wraz z przyległym klasztorem, 42 kaplicami i drzewostanem na zboczu góry klasztornej zostały uznane za zabytek jako typowy okaz architektury późnobarokowej, a wojewódzki konserwator zabytków w Przemyślu w 1989 r. wpisał zespół klasztorny i zespół kaplic do rejestru zabytków jako dobra kultury.
ZIEMIA ŚWIĘTYCH I BŁOGOSŁAWIONYCH
W jubileuszowym roku 300-lecia Kalwarii Pacławskiej, w 1968 r., w czasie Wielkiego Odpustu (11-15 sierpnia) był obecny ówczesny metropolita krakowski kard. Karol Wojtyła (1920-2005), późniejszy papież, obecnie św. Jan Paweł II. Jego pomnik, na pamiątkę tamtego wydarzenia został odsłonięty i poświęcony 13 sierpnia 2018 r., dokładnie w 50. rocznicę obecności kard. Wojtyły na Kalwarii Pacławskiej. Wielokrotnie to miejsce odwiedzał biskup przemyski św. Józef Sebastian Pelczar (1842-1924), a św. Maksymilian Kolbe (1894-1941), przebywał w tutejszym klasztorze jeszcze raz, w roku w 1928 r. Natomiast franciszkańscy męczennicy z Peru bł. Zbigniew Strzałkowski (1958-1991) i bł. Michał Tomaszek (1960-1991) sprawowali przed cudownym obrazem Matki Bożej Kalwaryjskiej mszę świętą przed swoim wyjazdem na misje do Ameryki Południowej.
„EKSPRESOWY” ORĘDOWNIK
Tutaj też znajduje się grób Czcigodnego Sługi Bożego, o.Wenantego Katarzyńca (1889-1921), franciszkanina, który w tutejszym klasztorze zmarł w opinii świętości i oczekuje na włączenie go w poczet świętych i błogosławionych Kościoła katolickiego. 26 kwietnia 2016 r. papież Franciszek wyraził zgodę na publikację dekretu o heroiczności cnót Sługi Bożego Wenantego Katarzyńca. 23 października 2017 r. Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych w Rzymie, na prośbę abp. Adama Szala, metropolity przemyskiego obrządku łacińskiego, udzieliła pozwolenia na przeprowadzenie kanonicznego rozpoznania doczesnych szczątków Sługi Bożego o. Wenantego Katarzyńca i przeniesienie ich z podcieni kościoła do nowego miejsca pochówku we wnętrzu świątyni. 07 kwietnia 2018 r. nowe miejsce pochówku poświęcił metropolita przemyski, abp Adam Szal w obecności kapłanów zakonnych i diecezjalnych, najbliższych, żyjących jeszcze przodków o. Wenantego, miejscowej ludności oraz licznie przybyłych pielgrzymach, wśród których nie zabrakło pątników i „cichych czcicieli” sługi Bożego. Jego grób zasypywany jest tysiącami karteczek z prośbami i podziękowaniami przez jego wstawiennictwo. Niespotkaną, cichą i pokorną duchowość potwierdził już jego serdeczny przyjaciel św. Maksymilian Kolbe: „Ojciec Wenanty nie silił się na rzeczy nadzwyczajne, ale zwyczajne wykonywał w sposób nadzwyczajny”.
FRANCISZKANIE W KALWARII
Od samego początku stróżami i opiekunami tego świętego miejsca są Bracia Mniejsi Konwentualni (Franciszkanie). Zostali tutaj zaproszeni przez fundatora Kalwarii Pacławskiej Andrzeja Maksymiliana Fredrę. Franciszkanie przybyli do Kalwarii w lutym 1668 r., a już 3 maja tego roku, wraz z pielgrzymami przeszli po raz pierwszy kalwaryjskimi „dróżkami”. Od 1982 r. kalwaryjski klasztor ponownie jest miejscem zakonnej formacji. Tutaj znajduje się Nowicjat krakowskiej prowincji franciszkanów.
CZTERY RZECZY, KTÓRYCH NIE WIESZ
- Sanktuarium Męki Pańskiej i Matki Bożej w Kalwarii Pacławskiej do 1939 r., było uznawanym oficjalnie sanktuarium dwóch obrządków: greko-katolickiego i rzymsko-katolickiego.
- W 2016 r. obraz Matki Bożej został ozdobiony kryształową suknią. Waży ona około 50 kg. Szkło emitujące szatę ma efekt przestrzenny i jest unikatem na skalę Europy. Artystycznymi dodatkami sukni są: szklane jabłko i berło ozdobione 24-karatowym złotem. Suknię ufundowali funkcjonariusze Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej.
- W 1672 r. Kamieniec Podolski został zdobyty przez Turków. W gruzach kamienieckiej twierdzy zginął płk Jerzy Wołodyjowski. Jego pogrzeb odbył się w kościele franciszkańskim przed Cudownym Obrazem Matki Bożej, który później został przeniesiony do Kalwarii (1679 r.). Doczesne szczątki płk Wołodyjowskiego po dzień dzisiejszy spoczywają w podziemiach franciszkańskiej świątyni w Kamieńcu Podolskim.
- W podziemiach kalwaryjskiej świątyni umieszczony jest sejsmograf, który podłączony jest do międzynarodowej sieci sejsmicznej GEOFON (centrala: Poczdam, Niemcy). Stacja przeznaczona jest do rejestracji wszystkich trzęsień ziemi. Stacja sejsmiczna w Kalwarii Pacławskiej rejestruje przeciętnie 1-2 trzęsienia ziemi dziennie.
o. Edward Staniukiewicz
